Anders organiseren
Wij geloven dat we de opgaves van deze tijd op een Rijnlandse manier aan moeten pakken. Dat betekent in organisatie-termen dat we de vakman weer de regie geven over zijn eigen werk. In onze gebiedsgerichte aanpak betekent het dat we de inwoners de regie over hun gebied geven. We geloven dat inwoners weten wat er nodig is, wat behouden moet worden omdat het waardevol is en wat er anders moet omdat het waarde onttrekt ofzelfstandigheid belemmert. Tenminste, als hen een perspectief en een houvast geboden wordt. En ook de professional in het gebied kan weer de opdracht krijgen zijn werk ten dienste van het gebiedsbelang te stellen. Dat is soms een ander belang dan dat van zijn werkgever. En dat vergt voor alle betrokkenen bij het gebied een andere, Rijnlandse, mindset.
De Omgevingswet:
“Op het terrein van verduurzaming, waar het initiatief in de afgelopen decennia nog vaak bij de overheid lag, is er veel creativiteit en innovatieve capaciteit in de samenleving om de opgaven aan te pakken. Dat wordt ook wel de ‘energieke samenleving’ genoemd. De samenleving verwacht een overheid die snel kan reageren op initiatieven van burgers en bedrijven en wil daarbij niet geconfronteerd worden met tegenstrijdige regels en procedures die nodeloos ingewikkeld zijn en lang duren. Tegelijkertijd verwacht de samenleving dat de overheid zorgt voor voldoende betrokkenheid van burgers bij besluitvorming, voor voldoende rechtsbescherming en voor bescherming van de kwaliteit van de fysieke leefomgeving. Dit leidt tot inherente spanning in een dichtbevolkt land met mondige burgers. Ruimtelijke plannen zijn niet langer een blauwdruk voor een gebied, maar een uitnodiging om te komen met (innovatieve) oplossingen die leiden tot betere kwaliteit.”
Bron: Memorie van Toelichting bij de Omgevingswet, dossier 33 962, bladzijde 13, Tweede Kamer der Staten-Generaal.
De invoering van de Omgevingswet steunt de beweging naar het Rijnlandse organiseren. In de Omgevingswet staat dat iedereen verantwoordelijk is voor zijn eigen leefomgeving en dat aanpassingen in die leefomgeving integraal en participatief met belanghebbenden (inwoners) besloten moeten worden. Dat betekent dat als bijvoorbeeld een overheid een brug wil bouwen, ze samen met omwonenden en andere stakeholders hierover het besluit moet vormen. Het betekent dat een besluit over deze brug dus echt rekening houdt met alle belangen. Overheden worstelen hiermee en ook bewoners ervaren dat als ze samen een initiatief opstarten ze in de samenwerking met een overheid toch tegen belemmerende regels oplopen. Het wederzijds vertrouwen tussen inwoners en overheden is niet vanzelfsprekend.
Een belangrijke reden om deze manier van werken goed in te richten, is dat dit de drie partijen helpt om samen te werken en het voor overheden een ondersteunend middel is om van hun sturende rol te verschuiven naar een meer faciliterende rol. Immers, we willen anders organiseren en verschuiven naar een actieve rol van iedereen in de maatschappij. Omdat we allemaal verantwoordelijk zijn geworden voor onze eigen leefomgeving, zo zegt de Omgevingswet.
Opgave- en gebiedsgericht
De gelijkwaardigheid tussen overheid en inwoners is nog niet voelbaar. En dat is begrijpelijk. Ambtenaren staan onder een behoorlijke druk, worden in sommige situaties persoonlijk verantwoordelijk gesteld voor zaken die niet goed lopen en budgetten zijn steeds kleiner. En inwoners nemen geregeld initiatieven zonder zich bewust te zijn van de impact van hun initiatief op andere belangen of doelen.
Om vanuit de middenstip tussen de drie speelvelden (publiek, privaat, burgerlijk) het overzicht te behouden over projecten die door deze drie domeinen geïnitieerd worden, hebben we gebiedsgericht portfoliomanagement nodig. Dit helpt ons om de onderlinge relaties tussen de projecten inzichtelijk te maken, integraal de verschillende projecten elkaar te laten versterken en om te kunnen prioriteren. Belangrijke redenen om deze manier van werken goed in te richten, zijn dat dit de drie partijen helpt om samen te werkenen het voor overheden een ondersteunend middel is om van hun sturende rol te verschuiven naar een meer faciliterende rol. Immers, we willen anders organiseren en verschuiven naar een actieve rol van iedereen in de maatschappij.
De vereiste integrale aanpak vereist gebiedsportfoliomanagement. Zonder portfoliomanagement komen we niet los van het sectorale werken. Door grote opgaves, zoals die van de SDG’s, te verbinden via de Omgevingsvisie aan de plannen en wensen van de inwoners en hun Omgevingsvisie van hun buurt, ontstaat er een complexe projectportfolio. Vanuit de middenstip, het projectbureau, wordt het proces begeleid van prioriteren en het laten ontstaan van synergie tussen al deze sub-projecten. Eén overzicht over het hele gebied dat inzicht en sturing geeft. En transparantie.